हलेसी हवाई पत्रिकाको अन्तरकथा

सानैदेखि रहर थियो-पत्रिकामा नाम छपाउने । बुइपामा पढ्दाखेरि साहित्यिक पत्र हवाई पत्रिका झलक्क देखेथें । साहित्य साचारका लागि हवाई आन्दोलनको अभिप्रायले साहित्यकारद्धय नगेन्द्रराज रेग्मी र विष्णु आभुषणको संयुक्त प्रयासमा प्रकाशित हुने हवाई पत्रिका थियो त्यो । उ बेला गाउँमा कुनै पत्रपत्रिका देख्न पाइन्नथ्यो । त्यस्तै पत्रिकामा नाम छपाउने ठूलै धोको थियो मनमा । केही वर्ष पछि सुदामा हवाई पत्रिकाका सम्पादक दीपेन्द्र दीनदुखीसँग सम्पर्क भयो । पत्रिकाको प्रतिनिधि हुन २५ जना ग्राहक बनाउनुपथ्र्यो । रातारात खटेर २ दिनमै चाहिने जति ग्राहक पुर्याएँ । त्यसपछि एउटा रचना र प्रतिनिधिमा नाम छापिएर पत्रिका गाउँ आइपुग्यो । जीवनमा त्यतिबेला जत्तिको खुशी सायदै मात्र अरु बेला भएँ हुँला । आफ्नो नाम र रचना टोलभरिकालाई देखाएँ सुनाएँ । ठूलै मान्छे भएँ जस्तो लागेथ्यो त्यो बेला । २०५७ सालको मध्यतिर क्याम्पस पढ्ने निहुँमा काठमाडौं छिरियो । त्यतिबेला सकि्रय राईसँग एउटै कोठामा बस्ने मौका मिलेको थियो । उहाँ जागिर गर्नुहुन्थ्यो । मेरो घरबाट पढाई खर्चको लागि थोर बहुत रकम आउँथ्यो । हामी बीच सल्लाह भयो-एउटा हवाई पत्रिका प्रकाशन गर्ने । साहित्यप्रति अभिरुचि र पत्रिका प्रकाशन गर्ने रहर हामीमा उस्तै रह्यो । पत्रिका प्रकाशन गर्ने निश्चयका साथ अग्रजको सम्मान नवप्रतिभाको उत्थानू भन्ने नारा लिएर हामीले प्रकाशन गर्ने पत्रिकाको नाम जुरायौं हलेसी । पत्रिका प्रकाशन गरेर मात्र भएन त्यसलाई गाउँ गाउँसम्म पुर्याउन सके मात्र प्रचार हुने थियो । त्यसका लागि उत्तिकै हुलाक खर्च पनि लाग्ने नै भयो । चिनेजानेका साथीभाइहरु लगायत विभिन्न जिल्लामा पत्रिका पठायौं । सकि्रय जीकै लगानीमा पोष्ट बक्स खोलेका थियौं । पहिलो अंक बाट पोष्ट बाकसभरि प्रतिकि्रया आउँदा दङ्गैं पर्यौं हामी । पहिलो अंकको प्रत्येक अक्षरसमेत केलाएर साहित्यकार गोविन्द विकल ज्यूले धरानबाट निकाल्ने एक्सन टाइम्स साप्ताहिकमा निकै लामो र प्रेरणादायक समीक्षा गरिदिनुभएको थियो । यसले हामीलाई थप हौस्यायो । हलेसीको दोस्रो अंक प्रकाशनपछि पत्रिकाकै प्रवद्र्न गर्ने मनसायले खोटाङ हलेसीमा हलेसी कविता महोत्सवको आयोजना गर्यां । जसमा राजकुमार रम्तेल जीवनजित राई भुवन पारुहाङ तथा अन्य मित्रहरुले सहयोग गर्नुभयो । त्यतिबेला हलेसी क्षेत्रबाटै कविता प्रतियोगिताको लागि लगभग ३०० को हाराहारीमा कविता प्राप्त हुँदा हामी आयोजकलाई छुट्टै गर्वको अनुभूति भएथ्यो । संकटकालमा त्यसरी कार्यक्रम गर्ने प्रशासनबाट मनाही थियो । समयले नपुग्ने भएपछि कतिपय रचनाहरु छनौट गरी वाचनबाट विमुख गराउनु पर्दा हामी पनि दुःखी भयौं । तैपनि कार्यक्रम रातको ९ बजेमात्र समापन भयो । भोलिपल्ट जिल्लाबाट खटिएका सुरक्षा सेनाहरुलाई हामी आयोजकले स्पष्टीकरण दिनुपर्यो । त्यतिबेला सेनाको नमीठो खप्की पनि सह्यौं हामीले । जे भएपनि त्यसबाट ूहलेसीू पत्रिकाको राम्रै प्रचार भयो । गाउँ-गाउँमा पुगेर पत्रिकाको बार्षिक ग्राहक बनाएर कार्यक्रमको खर्च जुटाएका थियौं । लगभग ५०० को हाराहारीमा ग्राहक बनाइएको थियो त्यो बेला ।
कार्यक्रम सकेर काठमाडौं फर्कियां । त्यत्तिका धेरै ग्राहकलाई हामीले जसरी नि एक वर्षसम्म पत्रिका पुर्याउनुपथ्र्यो । ग्राहक शुल्क जति कार्यक्रम गर्नमै सीमित भएपछि खल्ती रित्याउनु बाहेक विकल्प पनि थिएन । पत्रिका प्रकाशन नगरौं त गाउँ फर्किदा बेइमानको बिल्ला लाग्ने डर । रहरले गोठको बहर नै सावित भयो पत्रिका प्रकाशन । त्यसपछि सकि्य राई जी अर्को पत्रिका सूर्योदय प्रकाशनतिर लाग्नुभयो । त्यसपछि त म हलेसी प्रकाशनमा एक्लो जस्तै भएँ । त्यति नै बेला हलेसी कै खोटाङ प्रतिनिधि राजकुमार रम्तेलले मलाई साथ दिनुभयो । बुइपा पढ्दादेखिकॊ मेरो अत्यन्त आत्मीय मित्र हुनुहुन्छ उहाँ ।
राजकुमार रम्तेल जी खोटाङमा र म काठमाडौंमा । प्रकाशनको काममा बढी नै समस्या हुन्थ्यो । उहाँले जिल्लामा बनाउनुभएको पृष्ठभूमि र पहिचानलाई पत्रिका प्रकाशनमा खन्याउनुभयो । गाउँ वडा गाविस लगायत विभिन्न जिल्लामा उहाँले थुप्रै प्रतिनिधि तथा ग्राहक बनाउनुभयो । हलेसीको बार्षिक ग्राहक विभिन्न जिल्ला तथा विदेश अन्तर्गत मलेसिया कतार साउदी अरेबिया गरी लगभग १५०० को हाराहारीमा थिए । त्यसमध्ये अधिकांश खोटाङ जिल्लाबाट नै थियो । मलाई लाग्छ-हवाई पत्रिकाको इतिहासमा सम्भवतः हलेसीले नै बढी ग्राहक पाएको हुनुपर्दछ । त्यति धेरै ग्राहकलाई हुलाकबाट पत्रिका पठाउन साध्य हुंदैनथ्यो । हवाई पत्रिकालाई कुनै सुविधा थिएन । अन्य साधरण चिठीसरह टिकट टाँस्नुपथ्र्यो । १ जना ग्राहकलाई २ रुपैयाको टिकट टाँसेर पठाउनु बडो मुस्किलकै कुरो हो । त्यै पनि हुलाक सुरक्षा पटक्कै थिएन । पत्रिका कतिपय बाटामै बेपत्ता भई सम्बन्धित ग्राहकसम्म पुग्दैनथ्यो । हवाई पत्रिकाको अधिकार स्थापित गर्न स्थापित हवाई साहित्य समाज नेपाल पहिल्यै बेपत्ता भईसकेको थियो । जसोतसो काम गर्दै रह्यौं । पत्रिका शुरुमा द्धैमासिक भएपनि पाठकहरुकॊ सुझाव बमोजिम मासिक बनाएका थियौं । २५ रुपैयाको बार्षिक ग्राहक बनाएर १२ अंक पुर्याउनु कम चुनौतीपूर्ण थिएन । अर्कोतिर टिकट खर्च उत्तिकै लाग्छ । त्यसमाथि हवाई पत्रिकालाई कसले विज्ञापन दिने कतिले त यो मुख्र्याई काम भन्ने गर्थे । हो जस्तो पनि लाग्थ्यो । रकमकै अभावले प्रायः पत्रिका नियमित हुन सक्दैनथ्यो । पत्रिका नियमित नहुँदा सबैभन्दा ठूलो पीडा रम्तेल जीलाई हुन्थ्यो । टिकट खर्च धान्न नसक्ने भएपछि काठमाडौंबाट पत्रिका प्रकाशन गरेर एकमुष्ठ गाउँमै राजकुमार रम्तेल जीलाई पठाउने गरियो । त्यसको सम्पूर्ण भार उहाँमा थोपरियो । काठमाडौंबाट गाउँ जाने मान्छे ढुकेर बस्यो अनि पत्रिका पठायो । कतिले त समयमा नदिई बेपत्ता समेत पार्थे । कतिपय पत्रिकाहरु गाउँ लैजाने मान्छेले बीच बाटामै छोडेर जाने भएकाले पत्रिका लिन रातारात हिँडेर उहाँ घुर्मी बजारसम्म पनि पुग्नुभएको छ । हुलाक खर्च जोगाउन उहाँ ग्राहकको घर-घरमा पुगेर पत्रिका बाँड्नुहुन्थ्यो । त्यो सम्भषदैमा अति पीडादायी लाग्छ मलाई । विभिन्न गाउँ तथा जिल्लाबाट प्राप्त नवप्रतिभाका रचनाहरुलाई सम्पादन गरी आफ्नै हस्ताक्षरमा लेखी काठमाडौं पठाउनुहुन्थ्यो । जिल्लाबाट पत्रिका झोलामा बोकेर रातारात रम्तेल जी हिँड्नुको पछाडि न कुनै आम्दानी थियो न त इज्जत नै । थियो त केवल हामी बीचको असीम मित्रता र संकल्प । बीचमा धेरै मित्रहरुसँग सम्पादन मण्डलमा रहेर काम गरेपनि विविध प्रतिकूलताले त्यो दीगो रहेन । सम्पादक म अनि सह-सम्पादक उँहा रहनुभएपनि जिम्मेवारी उहाँमा बढी नै थियो । आफ्नै खल्ती रित्याएर दित्तेल पुगी मलाई कहिलेकाहिँ फोन गर्नुहुन्थ्यो-किशोर जी पत्रिका आएन भनेर मलाई त कतिले मार्ने धम्की पनि दिइसक्यो कतिपयसँग सम्बन्ध बिच्छेद नै भा छ कतिसँग पानी बाराबार छ हौ के गर्नु म झनै आत्तिन्थें । यस सिलसिलामा उहाँले कति गलत प्रवृत्तिका मान्छेहरु पाउँनुभयो त कति सज्जन । पीडा भोगाइका एउटा दस्तावेज नै सँगालेर उहाँले राख्नु भएको छ भन्ने म महसुश गर्छु । दशैं तिहारमा म गाउँ पुग्ने दिन नै राजकुमार जी मेरो घर आइपुग्नुहुन्थ्यो । हामी रातभर जागा रहेर पत्रिकाकै बारेमा गन्थन गथ्यौं । हलेसीलाई समय सापेक्ष बनाउन हामीले विभिन्न आकारमा विभिन्न बिषेशांकमा पनि प्रकाशन गर्यौं । त्यो पनि आर्थिक हिसाबल सधैं सम्भव भएन । यसरी नै सधैंभरि साध्य नहुने निष्कर्षमा पुगेर हामीलॆ हलेसीलाई जसोतसो २५ अंक रजत सम्म पुर्याएर बन्द गर्ने सल्लाह गर्यौं ॥ २५ अंक केही ठूलो आकारमा रजत अंक दिएर ग्राहकलाई बार्षिक ग्राहकहरुलाई चित्त बुझाउन आग्रह गर्यौं ।
अहिले कतारबासी नेपालीहरुको पहलमा त्यही हलेसी खबरपत्रिकाको रुपमा ३३ अंक पुग्दैछ । हलेसीले कति साहित्यका नवप्रतिभाहरुलाई प्रोत्साहन तथा उकेरा लगाउन सक्यो या सकेन त्यसबारे आम पाठकहरु नै जानकार हुनुहुन्छ । नगेन्द्रराज रेग्मी र विष्णु आभुषणज्यूहरुकै सिको गर्दै साहित्यिक पत्रजस्तै हवाई पत्रिकाको माध्यमबाट देशको कुना-कुनामा रहेका नवप्रतिभाहरुको उत्थान गर्ने ध्येय थियो हलेसीको पनि । यसको विगत सम्झँदा खुशी र दुःख दुवै लाग्छ । राजकुमार रम्तेल जीले कुनै बेला सविस्तार लेख्नुहुने नै छ । हामीले यसबीचमा थुप्रै खुशीहरु पनि संगाल्यौ । विभिन्न राष्ट्रियस्तरका पत्रपत्रिकाहरुमा यसको समीक्षा भएको छ । कतिपय वरिष्ठ व्यक्तिहरुले पनि प्रतिनिधि बनेर हलेसीलाई सघाउनुभएको थियो । धेरैजना साथीभाईहरुसँग चिनजान र मित्रताको माध्यम नै बन्यो हलेसी । त्यसलाई मात्रै सुखद मान्नुपर्दछ । राजकुमार जी भर्खरै राजधानी आउनु भएको मौकामा एकरात सँगैं बसेर हामी संगै हलेसीको अतीत तिर फर्कियां । सबै अतीत सम्झिएर उहाँले सुस्केरा हाल्दै भन्नुभयो- हवाई पत्रिकामा लागेर सुखद-दुखद दुवै अनूभूतिहरु सँगालियो । तर बढी चाहिँ दुखद नै रह्यो । कहिलेकाहिँ त हलेसीमा लागेर मैले आधा जीवन व्यर्थै गुजारें जस्तो पनि लाग्छ हौ किशोर जी । म भावुक मात्रै बन्न सकें ।